اتصالات پنوماتیک چیست؟

همان‌طور که می‌دانید کارکرد سیستم‌های فشار پنوماتیک طوری می‌باشد که در آن‌ها فرآیند انجام‌شده توسط هوای فشرده صورت می‌گیرد.

هر نوع سیستمی که با اتصالات پنوماتیک تجهیز شده باشد، در آن هوای فشرده به‌طورمعمول با بهره‌گیری از شبکه ضد هوا، لوله‌های مستحکم یا شلنگ‌های مقاوم و انعطاف‌پذیر به فضای مربوطه منتقل می‌شوند.

تقریباً تمامی این مجاری به انواع وسیعی از اتصالات فیتینگ پنوماتیک، شیرآلات، کوپلینگ‌ها و آداپتورها و به همدیگر وصل می‌گردند.

در حالت کلی می‌توان به هر مدل اتصال ‌دهنده‌ای که جهت متصل نمودن اجزا یا دستگاه‌ها در یک سیستم پنوماتیک و تحت‌فشار طراحی و ساخته شده، اتصالات پنوماتیک گفت.

این سیستم‌ها و اتصالات امروزه از ساخت‌وساز و مونتاژ گرفته تا راه‌اندازی خط تولید دارای تنوع زیادی بوده و از آن‌ها در ماشین‌های صنعتی، ابزارآلات دستی و تجهیزات میز کار، به شکل وسیعی تقریباً در تمامی صنایع کاربرد دارند.

از انواع کاربرد‌های اتصالات پنوماتیکی می‌توان به استفاده در سیستم‌های بادی، کمپرسورها، سیستم‌های پنوماتیکی، صنعت اتومبیل‌سازی، صنعت داروسازی و… اشاره کرد.

همچنین در اغلب محیط‌های کار، قدرت ارائه ‌شده توسط سیستم پنوماتیک به‌طور کارآمدتر، قابل‌اعتمادتر، به‌صرفه و ایمن‌تر از سایر سیستم‌ها و محرک‌ها می‌باشد.

در چه بخش‌هایی اتصالات پنوماتیک لازم است و چه مزایایی دارند؟

همان‌طور که اشاره شد اتصالات پنوماتیک برای متصل کردن بخش‌های گوناگون یک سیستم پنوماتیک کاربردی هستند. این اتصالات از قطعاتی مانند لوله، شلنگ، پیپ و… تشکیل شده و دسته‌بندی آن‌ها بر اساس کاربردشان است.

اتصالات پنوماتیک در میان پراستفاده‌ترین قطعات در سیستم‌های پنوماتیک قرار می‌گیرند و سبب افزایش سرعت عمل سیستم ‌می‌شوند.

یک سیستم پنوماتیک شامل اجزای مختلفی است که جهت اتصال این اجزا به هم، لازم است تا از اتصالات پنوماتیک استفاده شود.

به همین دلیل بدیهی است که در زمان اجرای یک سیستم پنوماتیک نیاز زیادی به اتصالات پنوماتیک وجود داشته باشد. این اتصالات را می‌توان به طیف وسیعی از مجاری و دستگاه‌های مختلف مانند شیلنگ و لوله در بخش‌های گوناگون اطراف سیستم‌هایی که با هوا کار می‌کنند، متصل نمود.

یکی از مزیت‌های اتصالات پنوماتیک تنوع مدل‌های آن است که باعث کاربرد وسیع آن‌ها شده است. بعضی از این مدل‌ها شامل موارد زیر هستند:

یکسر دنده و یک سر شیلنگ خور، دو سر شیلنگ خور، انواع فلوکنترل، استاپ فیتینگ ها،

شیر یک‌طرفه، اتصالات مخصوص مواد اسیدی و آب

انواع اتصالات پنوماتیک بر اساس کاربرد و شکل ظاهری

بر اساس نوع استفاده این اتصالات در داخل سیستم پنوماتیک، آن‌ها را به گروه‌های گوناگونی تقسیم‌بندی می‌کنند که چهار دسته پرمصرف آن‌ها در زیر آورده شده است:

اتصالات L: این اتصالات دارای زاویه 90 درجه بوده که به با نام زانویی نیز شناخته می‌شوند. به‌طور معمولاً شلنگ‌ها توسط این اتصالات به یکدیگر متصل شده تا در جهت صحیح قرار گیرند. افزون بر کارایی، این اتصالات فضای بسیار کمی را اشغال می‌کنند و با لوله‌های نایلونی بسیار سازگار هستند.

اتصالات مستقیم: این اتصالات دارای جنس‌ها و قطرهای مختلفی بوده که سبب می‌شود پاسخگوی طیف وسعی از نیاز انواع سیستم‌های پنوماتیک باشند. در اتصالات مستقیم یک سمت به‌طور مستقیم به سیستم و جهت دیگر آن به لوله یا شلنگ متصل می‌شود. جهت محکم نمودن این اتصالات از پیچ و مهره استفاده می‌شود.

اتصالات T: کاربرد این اتصالات کنترل فشار در سیستم است. اتصالات T چند شاخه هستند و این قابلیت را دارند که قطعات را به‌طور سه‌جانبه به هم‌ متصل کنند. نصب این نوع اتصالات بسیار آسان بوده و نیاز به ابزار خاصی ندارد.

اتصالات Y شکل: اتصالات Y به علت دارا بودن سرعت عمل بالا، جهت قطع و وصل سریع سیستم بسیار کاربردی بوده در صنایعی مانند رباتیک، خطوط هوایی، بسته‌بندی، حمل‌ونقل و صنایع نساجی پراستفاده هستند.

انواع اتصالات پنوماتیک بر اساس جنس

اتصالات آلومینیومی پنوماتیک: این نوع اتصالات به‌طورمعمول جهت کاربری‌های دارای فشار و چگالی کم قابل‌استفاده هستند چراکه دارای مقاومت کششی پایینی می‌باشند. یکی از مزیت‌های آلومینیوم وزن کم آن است.

دلیل عمده استفاده از این فلز مقاومت بالای آن در مقابل خوردگی است. همچنین قابلیت آلیاژ شدن با دیگر فلزات و افزایش مقاومت و چگالی آن وجود دارد.

اتصالات برنجی پنوماتیک : برنج در مقابل خوردگی مقاومت زیادی داشته و به علت کارکرد مطلوب و ماشین‌کاری آسان، جهت ساخت اتصال پنوماتیک بسیار موردتوجه است.

اتصالات فولاد ضدزنگ: فولاد ضدزنگ علی‌رغم قیمت پایین‌تر، نسبت به فولاد زنگ دارای دوام و مقاومت شیمیایی و مقاومت در برابر خوردگی بسیار مطلوبی برخوردار است.

اتصالات پلاستیکی پنوماتیک : پلی‌پروپیلن نوعی گرمانرم بوده که برای ساخت قطعات و اتصالات پنوماتیک پلاستیکی بسیار پرمصرف است.

از مزایای شاخص این ماده می‌توان به دوام بالا، قیمت کم و سازگاری با سایر مواد اشاره کرد. این نوع اتصالات جهت استفاده در بخش‌های در معرض هوا بسیار مناسب هستند چراکه در مقابل شرایط جوی، گاز ازن و اشعه فرابنفش مقاومت بالایی دارند.

نحوه انتخاب اتصالات پنوماتیک مناسب

این اتصالات ویژگی‌های منحصربه‌فردی مانند کاربرد ساده و سریع، فشار کاری تا حداکثر 24، دارا بودن اورینگ های NBR جهت جلوگیری از نشت، آبکاری قسمت‌های فلزی با روی یا نیکل داشته که سبب می‌شود اتصالات فیتینگ پنوماتیک در انواع سیستم‌های هوای تحت‌فشار، جهت متصل کردن بخش‌های لوله یا شیلنگ مورد نیاز باشند.

اتصالات پنوماتیک معمولاً دارای مهر و موم محکم‌تری بوده و نسبت به اتصالات هیدرولیکی کمتر تحت فشار می‌باشند.

پیشنهاد می‌شود از اتصالاتی بهره‌ ببرید که افت فشار ایجاد شده توسط آن‌ها حداقل مقدار ممکن باشد. برای نمونه فضاهایی که امکان استفاده از اتصالات مستقیم فراهم است، استفاده از اتصالات زانویی توصیه نمی‌شود چراکه اتصالات زانویی می‌توانند سبب کاهش فشار غیرضروری بیشتری شوند. بهترین اتصالات پنوماتیک جهت استفاده در محیط موردنظر شما، در درجه اول وابسته به فشار عملیاتی آن سیستم است؛ با این ‌وجود لازم است در زمان انتخاب نوع اتصالات به نوع مجرایی که هوای فشرده را از دو سمت آن به اتصالات وارد می‌شود، نیز توجه کنید.

علی‌رغم اینکه این اتصالات در واقع جزئیاتی از طراحی کلی سیستم پنوماتیک به شمار می‌آیند اما می‌توان گفت اهمیت بیشتری نسبت به سایز بخش‌ها دارند. اتصالات فیتینگی پنوماتیک، همه اجزای اساسی این سیستم‌ها را به یکدیگر وصل می‌کنند، ازاین‌رو دارای تأثیر مهم و گسترده‌ای در کارکرد، ایمنی و میزان انرژی مصرفی کل سیستم دارند.

 همان‌طور که گفته شد اتصالات پنوماتیک در بسیاری از محیط‌های صنعتی و اتوماسیون امروزی کاربرد داشته و گزینه‌های متعددی جهت انتخاب اجزای آن موجود است، به همین دلیل آگاهی بر چگونگی انتخاب اتصالات پنوماتیک متناسب با مواد، کاربرد و محیط صنعتی موردنظر بسیار مهم و حیاتی است و لازم است فرآیند انتخاب با دقت بالا و توسط فرد متخصص صورت گیرد.